Relato dunha experiencia que aborda unha investigación centrada no reino animal empregando linguaxe audiovisual e códigos QR.
- Finalidade: descubrir, explorar e investigar exemplares dos diferentes grupos de animais e as súas características (entre outras: vertebrados-invertebrados, ovíparos-vivíparos, herbívoros-carnívoros-omnívoros). Construír coñecemento especializándose nun animal do grupo (mamíferos, réptiles, aves, peixes etc.) e producir información sobre o mesmo en diferentes linguaxes: textual, debuxo, artística, oral e audiovisual.
- Onde, Quen e Cando? No CEIP de Pedrouzos co alumnado de 4º A e B de Educación Primaria, coas mestras titoras María José e María Montes, en xuño de 2021.
- Como? Buscando, investigando, indagando na rede e noutras fontes, e creando un mural aumentado incluíndo códigos QR.
ALFIN (Alfabetización Informacional): selección e filtrado de información, avaliación e procesamento de dita información, creación de valor engadido e comunicación en múltiples linguaxes.
Contexto
A proposta didáctica que se narra neste relato xorde a raíz da necesidade de abordar o tema de “Os Animais” dun xeito diferente a como se tiñan achegado nos tres cursos previos. Cabe sinalar que a clasificación de animais e as súas características é un contido recorrente en todos os cursos de Educación Primaria, presente no Currículo da Etapa no Bloque 3 da área de Ciencias da Natureza.
As mestras viñan de propoñer a construción dun Lapbook para traballar “As Plantas” e buscaban unha proposta de interese, que involucrara ás crianzas como construtoras de coñecemento para traballar os animais. Neste senso decidiuse que era de maior interese afondar nas características dun grupo de animais, que abarcalos todos de xeito superficial.
Así pois, o alumnado das dúas aulas de 4ºEP agrúpanse en equipos de 3 ou 4 crianzas cada un. Cada aula contou cun total de 5 equipos de traballo. Cada un destes equipos especializouse nun único grupo de animais:
- Clase A: Mamíferos, Anfibios, Crustáceos, Moluscos e Equinodermos.
- Clase B: Peixes, Aves, Arácnidos, Insectos e Réptiles.
Dentro de cada equipo cadaquén selecciona un animal específico (da tipoloxía escollida) sobre o que desexa investigar, descubrir, indagar… e comparten o descuberto coas compañeiras, destacando as características comúns do grupo de animais sobre o que están a traballar.
A proposta parte dunha investigación guiada. As mestras ofrecen ao alumnado un guión de cuestións nas que poñer atención na busca de información na rede.
Relato da Experiencia
Dentro da investigación proposta, buscabamos que o alumnado realizara Murais poñendo en xogo o coñecemento construído nas súas pescudas. Tratábase de que compartiran a información filtrada, seleccionada e avaliada, de xeito que tanto o resto de compañeiras como outras persoas da comunidade educativa tiveran acceso.
O interese estaba en afondar na clasificación dos animais e coñecer as súas características, pero tamén en atopar e descubrir curiosidades e desenvolver pensamento crítico acerca dalgunhas condicións, situacións e consecuencias da acción humana na existencia destes seres vivos. Para elo propuxemos a realización dun mural, combinando múltiples linguaxes, no que o alumnado involucrouse con entusiasmo.
Buscabamos neste proxecto incorporar as linguaxes oral e audiovisual, xunto coas máis empregadas tradicionalmente nos traballos escolares: as linguaxes escrita e visual. Isto invitaba a “aumentar” o mural que estaban a crear as crianzas.
Para conseguir o noso “mural aumentado” era preciso adentrármonos na tecnoloxía que faría posible incluír a oralidade e o audiovisual nun mural físico: os Códigos QR, e na ferramenta para crear os vídeos. Realizamos pois unha primeira sesión de achegamento aos códigos QR e á aplicación ChatterPix Kids. Unha vez abordada esta tecnoloxía, a segunda sesión (e unha máis, atendendo ao ritmo de cada crianza) dedicámola ao proceso de creación: facer o noso guión, gravar o contido a incorporar e xerar o código QR de enlace que logo irá no mural.
Sesión 1
Partimos da proxección dunha imaxe dun código de barras (lineal), rapidamente identificado polo alumnado, que apuntou onde os atopaban: especialmente nos produtos do supermercado. Falamos das características destes códigos (as barras e espazos cos seus diferentes grosores) e a forma de ler a información que portan (“cun escáner” como sinalou o propio alumnado).
A continuación proxectamos na PDI da aula un Código QR, que resultou ser moi familiar para as crianzas, pois -como elas mesmas puxeron de manifesto- é unha tecnoloxía con grande presencia na situación de Pandemia que aínda estamos a vivir. Abriuse un espazo para a libre expresión das crianzas, onde algunhas contaron anécdotas e situacións nas que interactuaron (ou as súas familias) con estes códigos. Despois comentamos unha das funcionalidades do Código QR (hiper-enlazar ao mundo físico) e abordamos como crealos e xeralos, tendo en conta a necesidade de contraste entre as cores empregadas.
Finalmente, proxectamos o seguinte vídeo -elaborado ad hoc- cun dobre obxectivo: 1) animar ao alumnado a incorporar diferentes linguaxes nos seus murais a través dos Códigos QR e 2) presentar cun exemplo práctico a aplicación ChatterPix Kid, que queriamos empregar para os rexistros audiovisuais.
Sesión 2 (e seguinte)
Continuamos coa investigación iniciada polas mestras en sesións previas. Nesta ocasión cada crianza, dentro do seu equipo, seleccionou unha información curiosa do animal sobre o que estaba a investigar. Podía ser un fito, algunha cuestión de interese pouco coñecida ou unha breve análise crítica da acción humana que condiciona a vida de dita especie animal.
Coa información recollida, o alumnado realizou un pequeno guión do que gravar en rexistro oral. Insistimos na importancia de que fora un discurso ben construído, coherente, e breve (Chatter Pix grava en intervalos de 30 segundos, aínda que isto non foi visto como unha limitación). As mestras revisaron con cada crianza o texto elaborado.
O traballo autónomo do alumnado evidencia múltiples ritmos de traballo, o que supuxo que as diferentes crianzas se atoparan en momentos distintos do proceso ao longo da sesión. Unha vez que construían o guión e o revisaban coa mestra titora, pasaban á fase de gravación. [A idea inicial era empregar as Tablets do centro, que foran preparadas coa aplicación, pero non cargaba, polo que decidimos empregar os móbiles das docentes así como Tablets propias].
Na fase de creación do audiovisual, tras rematar o guión, o alumnado buscou unha imaxe do animal sobre o que estaba a investigar. Para realizar estas buscas preocupámonos por ofrecer ao alumnado espazos onde atopar imaxes libres (como Pixabay ou Wikipedia). E comezamos o proceso de creación da gravación: abrir a aplicación, seleccionar a imaxe xa descargada, colocar a zona da “boca”, comezar a locución e, finalmente, exportar a gravación. Un proceso que comezamos guiando e orientando as docentes, pero que logo foi acompañado polos propios pares.
Cabe sinalar que foron moitas as crianzas que repetiron en varias ocasións a gravación do guión, pois non quedaban conformes cando escoitaban o seu rexistro oral. Así como queremos destacar que unha nena decidiu facer unha gravación cun discurso que superaba os 30 segundos. Para elo creo dous vídeos na aplicación. Entregámoslle ambos tras exportalos, e ela mesma fixo a edición co programa OpenShot do seu portátil Abalar.
Rematadas as gravacións e exportados os vídeos, subímolos a Vimeo de forma que nos xerara unha URL que poder incorporar no código QR. Repartimos as URL a cada crianza (a través dun pen drive) e puxéronse a construír os QR en https://www.unitag.io/es/qrcode (xa que permite gran personalización e non precisa rexistro). Logo as crianzas compartían coa mestra, tamén por USB, a imaxe do código QR creado e esta os lanzaba á impresora de cor do centro. Finalmente recortaron o seu código QR, comprobárano, e pegárano no mural; creando así o seu mural aumentado.
Finalizada a construción dos murais e rematado o proxecto, todos os grupos de crianzas expuxeron o traballo realizado, compartíndoo coa outra clase de 4º EP involucrada e, nun dos casos, ademáis cos seus afillados (4º de Educación Infantil). As mestras gravaron as presentacións do alumnado coa intención de xerar un novo código QR por cada proxecto-mural, para compartilo coas familias.
Tras finalizar o proxecto recollemos testemuños que evidencian o potencial deste tipo de proposta didáctica, tanto entre as mestras “Os murais xa non os vou facer igual”, como entre as crianzas “Gústame máis isto que os exames. Aprendemos moitas cousas”.
Ademais esta proposta puxo en evidencia a escasa motricidade fina das nenas e nenos destas aulas, xa que atopamos dificultades para realizar o subliñado para seleccionar unha URL, copiala e pegala, durante o proceso de verificación do Código QR.
Valores extraídos
- Integración de múltiples linguaxes e rexistros: oral, audiovisual, escrito e visual.
- Valor engadido da tecnoloxía empregada: Códigos QR.
- Emprego de imaxes con Licencias Libres.
Nota: Para acceder aos vídeos das crianzas deixamos aquí as ligazóns.
Licenza
Este obra está baixo unha licencia de Creative Commons Reconocimiento-CompartirIgual 4.0 Internacional.